Strona g³ówna » GdaÅ„sk » Miasto
INFO.NET.PL
INFO.NET.PL
INFO.NET.PL
w

Gdańsk

(kaszb. Gdu?sk, niem. Danzig, ?ac. Gedania, Dantiscum, w?. Danzica, fr. Dantzig, esperanto Gdansko, Dancigo, lit. Gdanskas) to miasto po?o?one nad Morzem Ba?tyckim, obecnie stolica województwa pomorskiego oraz archidiecezji gda?skiej, niegdy? najludniejsze i najbogatsze miasto królewskie w I Rzeczypospolitej.

Po?o?enie

Gda?sk znajduje si? na terenie Pomorza Gda?skiego, nad Zatok? Gda?sk? u uj?cia Mot?awy do Wis?y. Wraz z Gdyni? i Sopotem tworzy Trójmiasto, a z Pruszczem Gda?skim, Red?, Rumi? i Wejherowem  aglomeracj? gda?sk?.

Historia

Pocz?tki

Badania archeologiczne wskazuj?, ?e ju? w VII wieku istnia?a w tym miejscu osada rzemie?lniczo-rybacka. Jednak zespó? grodowo - miejski wraz z portem datowane s? na drug? po?ow? X wieku. Pierwsze wzmianki o grodzie nad Mo?taw? pochodz? z "?ywota ?w. Wojciecha" autorstwa Jana Kanapariusza - benedykty?skiego mnicha z klasztoru w Awentynie. ?w. Wojciech, przysz?y patron Polski by? misjonarzem z Czech, znanym tak?e pod imieniem Adalbert. Pojawi? si? w tych stronach w roku wiosn? 997 roku by g?osi? S?owo Bo?e.

Panowanie krzy?ackie

Wydarzenia, które mia?y miejsce w XIII i XIV wieku mia?y ogromne konsekwencje dla dalszych losów miasta. Najpierw Boles?aw III Krzywousty przy??czy? ziemie Pomorza Gda?skiego do Polski. W tym okresie dzi?ki staraniom ksi?cia ?wi?tope?ka II Wielkiego Gda?sk uzyska? prawo organizacji jarmarków ku czci ?w. Dominika (1260 r.) oraz prawa miejskie (lubeckie) w 1263 roku. Pó?niej, w 1271r. roku Branderburczycy zaj?li Gda?sk. M?ciwój II Pomorski zwany te? M?stwinem, ksi??? pomorski,  który dzi?ki pomocy Boles?awa Pobo?nego odzyska? miasto w roku 1282, moc? zawartego w K?pnie aktu przekaza? swoj? ziemi? Przemys?awowi II - ksi?ciu Wielkopolski. Kolejny najazd Branderburczyków mia? miejsce w 1308 roku. Opanowali oni prawie ca?e miasto (bez obronionego przez kasztelana Bogusz? grodu). W?adys?aw ?okietek za rad?  gda?skich Dominikanów wezwa? na pomoc Krzy?aków, którzy po wyparciu naje?d?ców zaatakowali miasto dokonuj?c rzezi na mieszka?cach, która to przetrwa?a w historii jako "rze? Gda?ska". W 1343 na mocy podpisanej z Krzy?akami ugody król Kazimierz Wielki zrzek? si? Pomorza Gda?skiego na rzecz Krzy?aków. Trzy lata pó?niej Mistrz Krzy?acki Henryk Dusemer zast?pi? prawa miejskie lubeckie prawem che?mi?skimi.

Inkorporacja

Gda?szczanie wytrwale d??yli do uwolnienia si? spod krzy?ackiego panowania. W roku 1410, po Bitwie pod Grundwaldem, rada miasta uzna?a zwierzchno?? W?adys?awa ?okietka, jednak ju? w 1411, w wyniku traktatu toru?skiego, zosta?a przez króla zwolniona z danego s?owa. Skutkiem by?y liczne represje ze strony Krzy?aków, które spad?y na miasto. Jednak 11 lutego 1454 roku, po 145 latach zako?czy? si? okres zwierzchno?ci Zakonu, Krzy?acy zostaj? wyp?dzeni, a 6 marca na wniosek poselstwa Zwi?zku Pruskiego, do którego Gda?sk przyst?puje w 1440 roku, miasto zostaje przy??czone do Polski (inkorporacja do Korony). Miasto wzbogaca si? nie tylko o liczne przywileje, ale tak?e przejmuje maj?tek Zakonu. Za przyst?pienie do wojny trzynastoletniej Gda?sk otrzymuje tzw. Wielki Przywilej, czyli mo?liwo?? swobodnego przywozu towarów rzek? Wis?? z ca?ej Polski, Litwy oraz Rusi bez kontroli. Dla Gda?ska rozpoczyna si? z?oty okres. Spu?cizn? po okresie panowania krzy?ackiego jest m.in. kana? Raudni z istniej?cym do dzi? Wielkim M?ynem, liczne zabytki (Ko?ció? MNP, mury obronne, ratusz).

Wielokulturowo?? miasta

W XVI wieku do Gda?ska dotar?a reformacja, wskutek czego sta? si? on miastem protestanckim. By? to czas zamieszek na tle religijnym, którym kres po?o?y? król Zygmunt August prekursorskim w skali europejskiej dekretem tolerancyjnym (1557r.). Dwadzie?cia lat pó?niej Stefan Batory rozszerzy? tolerancj? religijn? na inne wyznania, dzi?ki czemu Gda?sk sta? si? Mekk? dla innowierców: holenderskich meonitów, szkotów, hugenotów oraz ?ydów i najbardziej kosmopolitycznym miastem Polski, gdzie wspó?istnia?y ze sob? w harmonii rozmaite kultury i religie.

Trudne lata

Podczas Potopu Szwedzkiego miasto stawi?o zaciek?y opór, podobnie w latach 1700-1721 podczas wojny pó?nocnej. Niestety po II rozbiorze Polski zosta?o zaanektowane przez Prusy w 1793 roku. 27 maja 1807 roku wojska napoleo?skie dowodzone przez Franciszka Józefa Lefèbvre’a zdobywaj? miasto, które otrzyma?o status Wolnego Miasta. Jednak ju? w 1815 roku Gda?sk powróci? pod panowanie pruskie. Kolejne lata to upadek i katastrofa gospodarcza miasta. Wolnym miastem Gda?sk sta? si? ponownie w roku 1919 na mocy traktatu wersalskiego, pi?? lat pó?niej na jego terenie powsta?a diecezja gda?ska.

Okres wojny

Lata trzydzieste XX wieku up?yn??y pod znakiem narastaj?cej faszyzacji i terroru, zwie?czeniem których jest ostrza? przez pancernik Schlezwig-Holstein polskiego posterunku na Westerplatte i pocz?tek II Wojny ?wiatowej. Miasto zosta?o zdobyte przez wojska II Frontu Bia?oruskiego w 1945r. Bilans wojny to miasto zrujnowane w 55%, w tym zniszczenie 80% zabytkowego ?ródmie?cia. Nie by? to efekt walk o miasto, ale akcji regularnego wypalania i burzenia przez Armi? Czerwon?. Kolejne lata to czas ci??kiej pracy artystów, konserwatorów zabytków i zwyk?ych ludzi, dzi?ki którym przywrócono miastu jego dawny blask.

Historia najnowsza

W roku 1970 milicja i wojsko krwawo st?umi?y protest stoczniowców. To wydarzenie upami?tnia Pomnik Poleg?ych Stoczniowców znajduj?cy si? u bram Stoczni Gda?skiej. Nast?pi?a fala masowych strajków, na skutek których pod koniec sierpnia 1980 roku podpisano porozumienia sierpniowe, gwarantuj?ce m.in. powstanie niezale?nych zwi?zków zawodowych. By? to pocz?tek ko?ca systemu komunistycznego w Polsce oraz Europie Wschodniej. Tablice z 21 postulatami z Sierpnia '80 zasta?y wpisane przez UNESCO na list? Pami?? ?wiata jako niepowtarzalny dokument, maj?cy wielki wp?yw na histori?.

S?awne postacie

Gda?sk to miasto, które dzi?ki swej wielokulturowo?ci i tolerancji przyci?ga?o artystów i my?licieli. To tak?e miasto ludzi niepokornych. Do znanych obywateli Gda?ska nale?eli m.in.:

  • Ksi??? ?wi?tope?k II Wielki (ok.1195-1266) - ksi??? pomorski, najwybitniejszy w?adca z dynastii Sobies?awiców
  • Jan Dantyszek (1485-1548) - biskup, sekretarz królewski, dyplomata, humanista i literat
  • Abraham van den Blocke (1572-1628) - wybitny architekt i rze?biarz, autor dzie? takich jak: o?tarz w ko?ciele ?w. Jana, dekoracji w Wielkiej Zbrojowni, Z?otej Bramy, Fontanny Neptuna, Fasady Dworu Artusa i Z?otej Kamieniczki
  • Jan Heweliusz (1611-1687) - wybitny astronom
  • Daniel Gabriel Fahrenheit (1686-1736) - fizyk i in?ynier, twórca skali Fahrenheita
  • Adam Kazimierz Joachim Ambro?y Marek Czartoryski (1734-1823) - ksi??? polityk, pisarz, krytyk literacki i teatralny
  • Arthur Schopenhauer (1788-1860) - filozof, przedstawiciel pesymizmu w filozofii
  • Adolf Friedrich Johann Butenandt (1903-1995) - biochemik i noblista
  • Günter Wilhelm Grass (ur.1927) - literat i noblista
  • Henryk Jankowski (ur.1936) - opozycjonista, kapelan Solidarno?ci
  • Lech Wa??sa (ur.1943) - lider Solidarno?ci, noblista, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
  • Krzysztof Kolberger (ur.1950) - aktor i re?yser teatralny
  • Jerzy Owsiak (ur.1953 r.) - polski dziennikarz radiowy i telewizyjny, za?o?yciel i prezes zarz?du Fundacji Wielkiej Orkiestry ?wi?tecznej Pomocy
  • Donald Franciszek Tusk (ur.1957) - polityk
  • Dariusz Michalczewski (ur.1968) - polski bokser, mistrz ?wiata zawodowców federacji WBO, WBA, IBF w kat. pó?ci??kiej

Biura:
Brak instytucji w tej kategorii
Biblioteki:
Brak instytucji w tej kategorii
Kina:
Brak instytucji w tej kategorii
Teatry:
Brak instytucji w tej kategorii
Szpitale:
Brak instytucji w tej kategorii
Urzêdy:
Brak instytucji w tej kategorii
Kluby:
Brak instytucji w tej kategorii
Szko³y:
Brak instytucji w tej kategorii
Strona bez kategorii:
Brak instytucji w tej kategorii
Firmy: